Mấy dòng thưa với nhà thơ Trần Mạnh Hảo

Vừa rồi thấy trên fb của nhà thơ Trần Mạnh Hảo “tố” nhà phê bình văn học Văn Giá “đạo văn” phần lời bài hát “Ngẫu hứng phố” của nhạc sĩ Trần Tiến để đưa vào bài thơ “Mùa thi đổ lửa” của mình. Dù không liên quan, nhưng thấy đây là câu chuyện văn chương đáng nói, nên cũng góp vài lời.

Xem kỹ hai tác phẩm (nguyên văn mời đọc ở bên dưới), tôi cho rằng ở đây nhà thơ Trần Mạnh Hảo đã quá lời, quá cực đoan.

Trong bài thơ “Mùa thi đổ lửa”, có thể thấy một số câu đã trùng với mô thức/trật tự biểu đạt (phần đầu) của ca khúc “Ngẫu hứng phố”. Như “Ở Quảng Trị cái gì cũng thiếu/ Chỉ có gió Lào và cát trắng thừa thôi – Ở Quảng Trị tất thảy đều hiền lắm/ Chỉ Quốc lộ là hung dữ nhất thôi” (Mùa thi đổ lửa). Với “Hà Nội cái gì cũng rẻ/ Chỉ có đắt nhất bạn bè thôi/ Hà Nội cái gì cũng rẻ/ Chỉ có đắt nhất tình người thôi” (Ngẫu hứng phố). Tất nhiên theo tôi, tác giả bài thơ nếu tỉnh táo và ý thức được về sự bị ảnh hưởng ấy (về trật tự ngữ nghĩa) của mình với ca khúc trên, thì chỉ cần thêm một dấu (*) chú thích bên dưới hoặc ghi mấy chữ phía trên có nhắc đến tác phẩm của nhạc sĩ Trần Tiến là ổn.

Nhưng cũng phải thấy, các mô thức biểu đạt ngôn ngữ luôn là cái khuôn dùng chung từ khi nó ra đời. Nhất là trong lĩnh vực sáng tạo/sáng tác, những phép tu từ đăng đối, so sánh, đòn bẩy, liên tưởng…của ngôn ngữ luôn có sự va chạm, giao thoa giữa các tác giả từ cổ chí kim. Cho đến rộng hơn là những “cái vỏ” trường phái như lãng mạn, cổ điển, siêu thực, hiện thực huyền ảo,… với những thủ pháp chung. Miễn sao người sáng tạo thể hiện/đưa ra được tư duy/tư tưởng riêng cho tác phẩm của mình. Ở đây, có thể thấy “Mùa thi đổ lửa” không hề “ăn cắp văn, ăn cắp ý, ăn cắp lời của nhạc sĩ Trần Tiến” như quy kết của nhà thơ Trần Mạnh Hảo.

Cũng như hai câu thơ này của Trần Mạnh Hảo “Anh đi khắp trái đất này/Cũng không đi khỏi chân mày mắt em” (Bài Gương mặt em rất thánh – TMH, tập thơ Giáng tiên – NXB Trẻ 2002), có ai quy kết ông “đạo văn” từ hai câu thơ nổi tiếng “Nông trường ta rộng mênh mông/ Trăng lên trăng lặn vẫn không ra ngoài” (Bài Nông trường cà phê, 1958) của nhà thơ Tế Hanh đâu? Nhưng bảo có ảnh hưởng không? Chắc chắn là có.

Như ví von “Mắt ta đêm nay/Khác nào hai giếng nước” (Trần Mạnh Hảo, bài Tổ quốc), với “Riêng những câu thơ còn xanh/Riêng những bài hát còn xanh/Và đôi mắt em như hai giếng nước” (Văn Cao, bài Thời gian)?

Và nữa, thử so sánh hai bài thơ dưới đây.

 

Bài RU NGƯỜI TRĂM NĂM của Trần Mạnh Hảo

 

Ngủ đi người của anh ơi

Xin nhờ ngọn gió ru nơi em nằm

Anh ngồi thức với xa xăm

Tới em phải vượt hàng trăm tinh cầu

Lời ru nào sợ xa đâu

À ơi vũ trụ chìm sau mi dài

Bay bay hai cánh tơ ngài

Ngủ đi cặp mắt thức hoài chờ trông

Anh ru từng búp tay hồng

Xin nhờ ngọn gió bế bồng trên tay

Nâng niu mười nhánh sông gầy

Khép vơi thành nụ, xoè đầy thành hoa

Từng đi nghìn dặm sơn hà

Hai bàn chân của em là mùi hương

Cái hôn trên gót còn vương

Lời ru em hóa con đường em đi

Ngủ ngon khoé miệng thầm thì

Cháy tan trời đất cũng vì vành môi

Vuốt ve khe suối núi đồi

Ngủ đi da thịt ngời ngời thương yêu.

Tóc em anh đến trăm chiều

Bao nhiêu sợi tóc bấy nhiêu nỗi niềm

Tay anh em gối trăng liềm

Giấc mơ chớ hiện ra điềm bể dâu

À ơi cái ngủ đi đâu

Tình yêu ru đến bạc đầu chưa thôi

Cách xa như đất với trời

Đêm đêm anh lặng ru người trăm năm.

(TMH, tập thơ Mình anh trong một thế giới, 1991)

 

Và bài thơ NGẬM NGÙI của Huy Cận

 

Nắng chia nửa bãi; chiều rồi…

Vườn hoang trinh nữ xếp đôi lá rầu.

Sợi buồn con nhện giăng mau;

Em ơi! hãy ngủ… anh hầu quạt đây.

Lòng anh mở với quạt này;

Trăm con chim mộng về bay đầu giường.

Ngủ đi em, mộng bình thường!

Ru em sẵn tiếng thùy dương mấy bờ…

Cây dài bóng xế ngẩn ngơ…

– Hồn em đã chín mấy mùa thương đau?

Tay anh em hãy tựa đầu,

Cho anh nghe nặng trái sầu rụng rơi…

(Huy Cận, Lửa thiêng, 1940)

Đã có ai bảo nhà thơ Trần Mạnh Hảo “đạo văn, đạo ý” của Huy Cận chưa?

***

Tôi, kẻ viết mấy dòng này hơn chục năm trước từng được nhà thơ Trần Mạnh Hảo “phong” là “nhà ma học” (sau tập Ma thuật ngón), và nhận mấy trăm comment hùa theo “mắng mỏ” trên Blog nhà văn NQL. Nên nghiệm ra rằng đến làm “thơ ma” mà còn bị, huống gì…

TRẦN TUẤN

__________________________________

MÙA THI ĐỔ LỬA của Văn Giá

 

Ở Quảng Trị cái gì cũng thiếu

Chỉ có gió Lào và cát trắng thừa thôi

Ở Quảng Trị cái gì cũng héo

Chỉ có phượng hồng và hoa giấy thắm tươi

Ở Quảng Trị tất thảy đều hiền lắm

Chỉ Quốc lộ là hung dữ nhất thôi

Cô giáo coi thi xe máy về phố thị

Xe tải tông ngang.

Nấm mộ chân đồi…

Ở Quảng Trị cái gì cũng ít

Chỉ có mộ người chi chít mà thôi

Qua cuộc chiến lính hai bên bỏ mạng

Hương khói đêm đêm cháy đỏ mặt người

Ước mai này không còn thi cử nữa

Các con ta chỉ thi với chính mình

Từng nấc thang đời, con thong dong bước

Được làm người tự do

Ở Quảng Trị tất cả đều cháy xém

Chỉ có làn da em gái trắng ngời

Cả Quảng Trị trong héo ngoài héo

Chỉ có em trong tươi ngoài tươi…

Tháng 7/2019

 

Ca từ NGẪU HỨNG PHỐ của Trần Tiến

 

Hà Nội cái gì cũng rẻ

Chỉ có đắt nhất bạn bè thôi

Hà Nội cái gì cũng rẻ

Chỉ có đắt nhất tình người thôi

Hà Nội cái gì cũng rẻ

Chỉ có đắt nhất bạn bè thôi

Hà Nội cái gì cũng rẻ

Chỉ có đắt nhất tình người thôi

Hà Nội cái gì cũng buồn

Buồn thương đến thế mùa thu ơi

Hà Nội cái gì cũng vui

Rủ nhau ra phố bia hơi vỉa hè

Hà Nội mùa mưa

Bạn bè tuổi thơ lội dòng sông phố nô đùa

Hà Nội mùa đông

Quán đê thơm nồng mùi ngô nướng sém

Hà Nội là em

Vụng dại thầm kín một thời thiếu nữ u hoài

Hà Nội mẹ tôi

Vấn khăn nâu sồng một đời áo cũ

Thương con mắt đỏ thờ chồng

Hà Nội Hồ Gươm

Bình rượu ngàn năm để lại bên phố nghiêng buồn

Hà Nội nghìn thu

Lối xưa xe ngựa đành lòng thương nhớ

Hà Nội đầu ô

Một chiều đầy gió một người không nỡ quay về

Hà Nội lòng tôi

Giấc mơ xa vời của người xa quê

Ai ơi sống gửi thác về

Hà Nội mùa mưa

Bạn bè tuổi thơ lội dòng sông phố nô đùa

Hà Nội mùa đông

Quán đê thơm nồng mùi ngô nướng sém

Hà Nội là em

Vụng dại thầm kín một thời thiếu nữ u hoài

Hà Nội mẹ tôi

Vấn khăn nâu sồng một đời áo cũ

Thương con mắt đỏ thờ chồng

Hà Nội mùa mưa

Nhớ bao cuộc đời

Của người bạn xưa

Ai ơi sống gửi thác về