VHSG – “Trường ca Thời tái chế của Mai Văn Phấn là một vết thương hở miệng, mà từ đó máu vẫn tiếp tục rỉ ra. Trong võng mạc còn lưu giữ hình ảnh những con người phàm trần đang bị phân hủy như rác rưởi, và chất thải có mặt khắp nơi trên cánh đồng Việt Nam…/ Nhà thơ đã tạo ra một tác phẩm có giá trị bằng những đặc trưng của nghệ thuật văn học. Nó tựa một luận đề về sức chịu đựng của con người, về khả năng phục hoạt quá khứ, tái tạo hiện tại và thấu thị tương lai trong biên độ tưởng tượng có thể. Cuốn sách được viết với một bút pháp dị thường đã mở ra cánh cửa bí mật của một tâm hồn, ẩn dụ và đắng cay, châm biếm và bi ai, câu chuyện của chính nhà thơ”.
Nhà thơ Elvira Kujović
(Trích Lời nói đầu trường ca “Thời tái chế” bằng tiếng Đức,
NXB Shaker Media, Đức, 2020)
Chương II: THẪM ĐỎ
Ngọn đèn ngủ héo rũ đánh thức dòng sông máu. Máu hòa máu, tanh nồng, nhễu dài. Một ám ảnh đỏ.
*
Như có ai vừa thắt sợi dây thừng vào cổ tôi lôi đi trong hành lang hẹp. U ám và ẩm mốc. Tôi ngửa cổ, tắc nghẽn yết hầu. Chốc chốc thân xác tôi vấp phải chiếc đinh hay mảnh thủy tinh vương trên mặt đất. Tôi bị cào rách, đau rát, tóe máu. Máu làm thân thể tôi trơn nhẫy trượt nhanh hơn. Tôi tựa con lươn con trạch trườn trên mặt bùn nhão. Tôi bị ném vào đống xác súc vật đã bị vặt trụi lông, cắt tiết. Sợi dây thừng quanh cổ tôi nhanh chóng được cởi ra để lôi tiếp những thân xác khác phía sau. Nhìn tốp lính gác bắt đầu thay ca, tôi nín thở, úp mặt, bất động giả chết.
*
Không thấy người lính gác ca trước bàn giao lại gì cho ca sau. Người lính mới nhận ca đứng vào vị trí. Tôi thoáng nghĩ, có lẽ đây là một khe hở, một cơ hội, một sơ suất, thiếu trách nhiệm. Họ đã thực hiện sai quy trình. Hay có thể đã thành thông lệ, thành thói quen của những lính gác, bởi từ lâu ở vọng gác này không xảy ra sai phạm lớn nào, chưa gây hậu quả nghiêm trọng. Tôi bò đến phía sau người lính gác, bất ngờ tung cú đấm trời giáng vào gáy anh ta. Tôi trói người lính ấy vào cửa sổ vọng gác, mặc vào bộ quân phục, phóng thích những súc vật còn ấm nóng, hy vọng chúng sẽ được sống. Tôi nhanh chóng trốn thoát.
*
Tôi đau giấc mơ cây cỏ úa vàng, trút xuống từng cơn thiếu máu. Lá khô đưa tôi về một thời mất máu, một thời khinh rẻ máu, một thời gian lận máu, một thời lợi dụng, tụng ca máu. Một vong linh không rõ giới tính đu lên cuống một chiếc lá và xưng danh từng là giọt máu. Ngọn cây và con chim sâu gần đó vội vã lắc đầu, rồi không tranh luận với vong linh ấy nữa. Giọt máu ấy bây giờ có hình hạt sương mang ánh sao khuya, giọt mưa trong lành buổi sớm, vệt nước cam em bé vừa uống lỡ rớt xuống cằm. Nước mắt đọng trong khóe mắt đợi chờ, hy vọng.
*
Máu từng chảy loang từng vũng giữa sân đình sau những lần đấu tố trong cải cách ruộng đất. Người con dâu từng tố điêu bị bố chồng ép buộc làm nô lệ tình dục, giờ cũng yên nghỉ trong cùng nghĩa trang. Vong hồn chị ta thường sang gõ nắp quan tài xin lỗi ông cụ cuối mỗi hoàng hôn. Ông cụ đã về báo mộng cho những người còn sống, hãy chọn một ngày thanh minh trong sáng nhất để nói lại chuyện đau buồn ấy một lần. Rồi sau đấy không bao giờ nhắc nữa.
*
Giấc mơ máu xông lên mùi hăng nồng nặc phòng biệt giam ngục tù, những chiến sỹ ái quốc kiên trung cho đến chết. Họ đã tin tuyệt đối vào lý tưởng mình lựa chọn và mơ ước những điều tốt đẹp nhất cho dân tộc, Tổ quốc. Họ đang nhìn những kẻ phản bội lý tưởng, phản bội đồng đội thả sức vấy bẩn lên con đường máu. Trong cơn mơ tôi nhìn thấy cánh cửa những phòng biệt giam bật mở, mùi hăng nồng nặc vẫn còn, nhưng họ đã không còn ở đó.
*
Máu phun trào. Máu đắp lên máu trong chiến trận. Rừng hoang mất máu thối rữa xác chết. Sông suối, ao hồ mất máu trương phềnh xác chết. Máu đổ xuống lúc nhiều người nhìn thấy và cả không ai có thể nhìn thấy. Những số phận tự kết liễu và bị kết liễu. Máu phun trào và những thi thể từng chảy máu trong. Máu đông nhanh và không thể đông. Máu được rửa sạch, xóa dấu vết, ngấm xuống đất đen, thoát qua ống cống. Máu vẫy gọi nhau, không thấy.
*
Đêm nay mọi người tiếp tục ngủ say cho dòng sông thẫm đỏ đi qua. Những người ngủ há miệng, ngủ dang tay dang chân, ngủ như hoa khép cánh, như quả thối rữa, ngủ cò quăm, ngủ như chết, ngủ chúi đầu, ngủ đứng, ngủ ngồi, ngủ gật, vừa ngủ vừa ngậm thức ăn, ôm lấy ngực mà ngủ, đầu gối lên cánh tay, ngủ gác lên người bên cạnh, ngủ sấp, nghiêng bên phải, ngủ chảy dãi, ngủ mở mắt, ngủ rên, mộng du ra mở cửa, đái dầm, mộng tinh, nghiến răng, bất chợt trung tiện, ngáy như sấm.
*
Ký ức đã đến, chiếm lại không gian dĩ vãng. Mũi nhọn chĩa ra từ bàn chông, tiếng nổ đanh gắt từng viên đạn, lấy thân mình làm giá súng, lấp lỗ châu mai, vết mực trên chiếc bàn hỏi cung, từng chồng biên bản cuộc họp được đánh số, hòm phiếu đã niêm phong, buổi liên hoan vừa được lên lương, vào bệnh viện thăm người ốm, tặng hoa người chuẩn bị nghỉ hưu, nhìn mặt người thân lần cuối, chúc mừng người vừa lên chức,… Tất cả đang hiện lên lạnh lùng, chính xác như bảng phân vai một vở diễn. Người đạo diễn của vở kịch bất ngờ xuất hiện, mỉm cười khó hiểu, rồi bỏ ra ngoài hút thuốc vặt. Ông bỗng chốc thành kẻ tiên tri, người tổ chức, một nhà thấu thị.
Chapter II: DEEP RED
A fading night lamp wakes up a river of blood. Blood mixed with blood and the foul trickles down. A red obsession.
*
It’s like — someone has just tied a rope around my neck and dragged me through a narrow corridor into the murky and dank. I turn my head up and feel my throat block. From time to time my body impales upon a nail or a shard of glass on the ground. I am scraped, bloody with such burning pain. Blood makes my body slippery, and I slither like an eel on mucky mud. I am heaved into a heap of fleeced and bled-out animals. The rope around my neck is quickly removed to reuse in the dragging of other bodies behind me. I see the change of the guards beginning, so I hold my breath, lie face down, stay motionless, fake my own dead body.
*
At the changing of the guard, I do not see the guard from the previous shift hand over anything to the one from this shift. The new soldier simply stood in his position. Perhaps this is a loophole, an opportunity, a slip, a lack of responsibility. Perhaps they executed the process incorrectly. Or maybe it has become the guards’ routine or habit, because for a long time there have been no big mistakes at this watchtower, no slip-ups to cause a serious issue. I crawl up behind the unsuspecting guard and unleash a mighty blow to the back of his head. I tie him to a watchtower window, don his uniform, release the still-warm animals, hoping they will survive. I quickly escape.
*
I suffer through a nightmare where vegetation is turning yellow and withering, raining down bouts of anemia. Dried leaves bring me to an era of blood loss, an era of blood undervaluation, an era of praise for blood in its exploitation. A soul of unknown gender climbs a leaf stem and admits it was once a drop of blood. A nearby tree and flowerpecker shake their heads and withdraw from arguing with a sad soul. That drop of blood then has the same shape as a dewdrop bearing lights from night stars, a raindrop fresh from the morning, a streak of orange juice as it dribbles down a baby’s chin. It is a teardrop settling in the corner of an eye full of hope and expectation.
*
Blood has been spilled in vast puddles on the yard of the communal village house after sessions of public denouncement in the land reform period. A woman who once falsely accused her father-in-law of forcing her to be his sex slave, is now laid to rest in the same cemetery where he has been buried. Her restless soul comes over to knock on his casket, apologizing to him each evening at dusk. He came back to the living in a dream, telling them to choose one of the brightest days in late spring to retell his sad story, just once. Then never to talk about it again.
*
The dream of blood reeks of a strong odor specific to solitary confinement cells, those used for patriotic soldiers, loyal until death. They believe absolutely in the ideals that they have chosen, and they dream of the best for the people and Motherland. They bear witness to those who betray their own ideals and comrades by deliberately tarnishing their true path of blood. In my dream, I see the locks on the doors of the solitary confinement cells spring open. The strong odor is still there, but the patriot soldiers have long gone.
*
Blood erupts. Blood builds up, blood upon blood, in battles. Bled out forests are filled with decaying bodies. Bled out rivers and streams know bodies, ponds and lakes see bloated bodies, sink or float. Blood is spilled when many can witness it, and even when nobody can see it. Fates end themselves and are forever finished. Blood erupted, and bodies used to bleed internally. Blood clots fast and cannot clot. Blood is washed, erased of all traces, blood seeps into the dark soil spaces, escapes through veins of sewage. Blood waves and calls to each other, bloody without seeing.
*
Tonight everyone sleeps on into night, while a dark red river flows by. People sleep with their mouth open, sleep with their arms and feet extended, sleep like a flower closing its petals, sleep like rotten fruit, sleep in an ibis-like pose, sleep like dead, sleep with their heads bent, sleep standing, sleep sitting, sleep while working, sleep while holding food in their mouths, sleep embracing their chests, sleep leaning their heads on their arms, sleep with their limbs on somebody next to them, sleep face-down, sleep on their right sides, sleep drooling, sleep moaning, sleep with their eyes open, sleep while they walk to the door and open it, sleep while peeing, sleep while having a nocturnal emission, sleep — gnashing, suddenly passing wind, snoring like thunder.
*
Memories arrive, taking back the space of the past. Sharp ends pointing up from spike-boards, a dry explosion from each bullet, people using their own bodies as gun mounts or to plug crenelles, ink stains dried on an interrogation table, piles of numbered meeting minutes, a sealed ballot box, a celebration for a salary increase, a trip to the hospital to visit the sick, giving flowers to a retiring person, looking at the face of a relative for the last time, congratulating someone just promoted… All are showing up coldly, as exact as the casting chart for a play. The play’s director suddenly appears like a magician, smiles mysteriously then goes out for a cigarette break. In an instant he becomes an organizer, a clairvoyant, a prophet.
MAI VĂN PHẤN
Dịch sang tiếng Anh – Translated by: NHAT-LANG LE
Biên tập tiếng Anh – Edited by: SUSAN BLANSHARD
(Rút từ trường ca “Thời tái chế” – (Era of Junk – Epic, NXB Hội Nhà văn, 2019)
Bạn đọc có thể mua sách “Thời tái chế” (song ngữ Việt – Anh) tại đây:
https://tiki.vn/thoi-tai-che-song-ngu-viet-anh-p24989404.html?src=brand-page&2hi=1
