Trái tim thổn thức và sự chắt lọc của lí trí

VHSG- Đỗ Thu Hằng không có ý định triết lý về cuộc đời, về tình yêu. Chị làm thơ chủ yếu là từ thôi thúc của con tim yêu: Yêu người, yêu đời. Tuy nhiên trái tim lại nhịp cùng lý trí và tự nó đã làm nên triết lý về tình yêu về cuộc đời.

Thơ chị hơi giống với quan điểm về một triết thuyết thơ ra đời từ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, gắn liền với sự phát triển khoa sinh học, tâm lý học làm thơ. Triết lý của đời sống không chỉ nhận thức bằng tư duy lô gích, lý tính mà còn biết được nhờ trực giác, cảm xúc, chủ yếu là cảm xúc tôn giáo.

Tập thơ “Tái sinh” mới xuất bản của Đỗ Thu Hằng

Thơ Đỗ Thu Hằng ít đi vào những vấn đề to tát như Đất nước, con người, cuộc đời…mà đi vào những vấn đề gần gũi bên mình, ngay cạnh mình. Cái hay, cái đồng điệu, cái tinh tế chính là từ cảm xúc.

Thơ Chị chắt lọc cảm xúc giữa động và tĩnh, giữa thực và ảo, giữa nội tâm và ngoại cảnh giữa con tim và lý trí làm nên sự sâu sắc của câu chữ, bay bổng mà thực, đơn giản mà đa nghĩa…

Lần đọc những bài trong tập, thơ ta có thể hình dung được dòng chảy của hai nhánh chính: Sự giằn vặt, giày vò của trái tim về cuộc đời về tình yêu; và trái tim hát.

Chỉ đọc tên những bài thơ cũng đã nói lên tất cả. Ở mảng thứ nhất những cái tên khi đọc ra đã là triết lý: Tái sinh; Và ký tự nhốt hai niềm cô lẻ; Giật mình tiếng gió thở dài; Trong an nhiên đã mặc định với trời… Và ở mảng thứ hai, trái tim hát: Cho nỗi nhớ tràn vào nhau thôi; Hà Nội anh và em; Là em; Em và đêm…

Thơ Đỗ Thu Hằng viết rất tự nhiên, tự nhiên như hơi thở, tự nhiên như khí trời, không cầu kỳ, không to tát. Cái cách chị gieo vần, đặc biệt là ở thể thơ lục bát mới thấy cái tài “hô mây hoán vũ” của chị. Phải có một phông văn hóa, phải là một phù thủy mới có thể làm chủ được “âm binh” từ ngữ của mình.

Như trên đã nói thơ triết lý trước hết phải có phông văn hóa rộng mới tải được “ý thức chủ quan” hòa với “thực tiễn khách quan”. Nói như nhà thơ Chế Lan Viên: “Cái xào xạc của hồn anh là xào xạc lá”.

Thứ hai, triết lý nhưng phải là trữ tình tự bạch nó không khô khan và cứng nhắc. Ở Đỗ Thu Hằng hai yêu tố trên hòa quện vào nhau đến mức không thể phân biệt. Nó tuy hai mà một, tuy một mà hai: Bùng cháy hết những địa đàng ảo ảnh/ Thiêu đốt luôn cả phúc hoạ vô hình/ Ta nhặt lại chút tro tàn thành thật/ Để nhìn ra những đơn giản giấu mình (Trong an nhiên đã mặc định với trời).

Hay:

Khi buồn người trút sang tôi/ Tôi buồn tôi gửi vào lời cỏ cây/ Đôi khi tàn úa mọc đầy/ Đôi khi mục ruỗng về vây mắt chiều (Hóa ra là giống phôi phai).

Rất nhiều những câu như vậy bắt gặp trong tập “Tái sinh” của Đỗ Thu Hằng. Trong những triết lý ấy, chị rất gần với triết lý nhà Phật. Nó tự nhiên mà sâu sắc, nó bình dị mà thanh cao: Bây giờ ru giấc ân tình/ Ru mùa thanh tĩnh yên bình nhân gian/ Bây giờ rót tiếng chuông tàn/ Vào câu kinh tụng cho tràn yêu thương (Vườn tôi cây cỏ bình yên).

Ở mảng thứ hai là trái tim hát. Đỗ Thu Hằng cũng như những người phụ nữ bình thường khác, yêu và được yêu luôn cháy bỏng trong tâm hồn. Nếu như trong tập thơ “Trên cành hoa có nỗi buồn đang phai” là thứ tình yêu mãnh liệt mà đôi khi người ta chỉ thấy ở những tác giả mạnh mẽ kiểu như Tuệ Vệ (Trung Quốc), Vi Thùy Linh (Việt Nam) thì đến tập này, Đỗ Thu Hằng cũng mạnh mẽ nhưng kín đáo ý nhị hơn. Chị có những câu thơ đọc lên ai cũng hiểu nhưng ngôn từ trau chút, bay bổng và hình ảnh rất đẹp, rất thơ và đáng yêu: Cho nỗi nhớ chạm vào nhau đi anh/ Để bùng cháy cơn say/ Ôi men nồng khắc khoải/ Ánh mắt làn môi cũng xiết ghì (Cho nỗi nhớ tràn vào nhau thôi).

“Nỗi nhớ tràn vào…” Thật là tinh thế, thật là thấu hiểu. Cũng giống như có người nói rất hay rằng: “Hôn lên vùng trời con gái”…

Và một thứ tình cảm bâng khuâng da diết rất đẹp rất đằm: Bây giờ em và anh/ Điềm tĩnh như mặt hồ ta ngồi bên liễu rủ/ Những mộng mơ chìm vào sâu thẳm/ Bàn tay mềm ấm áp tin yêu/ Chỉ vậy thôi tự hai người thật hiểu/ Thương nhau vô nghĩa mỹ từ (Viết giữa mùa đông).

Thật ra trong tập thơ chị có nhiều mạch nguồn cảm xúc, nhưng tựu trung lại vẫn là tình cảm từ nội tâm, viết về nội tâm. Ta ít gặp những bài thơ nói về những điều “lớn lao” nhưng như một nhà thơ Nga từng viết “Con suối chảy vào sông, con sông đổ vào đại trường giang Vônga, lòng yêu quê hương bắt nguồn từ những cái nhỏ nhoi bình dị ấy”. Ở chị hạt mưa, giọt sương, là cả một thế giới, cây cỏ xung quanh là bạn tâm tình.

Sâu lắng, đằm thắm và đầy triết lý đó là đặc điểm xuyên suốt trong thơ Đỗ Thu Hằng.

NGUYỄN ĐĂNG TẤN

Xem thêm: